فیزیوتراپی در کوبیتوس والگوس و کوبیتوس واروس آرنج

آرنج نام یکی از مفاصل اندام فوقانی انسان است و از كنار هم قرار گرفتن سه استخوان بازو(هومروس)، زند زیرین (اولنا) و زند زبرین (رادیال) تشکیل شده است (تصویر شماره ۱).

تصویر شماره ۱: مفصل آرنج و استخوان های سازنده آن

درحالت طبیعی وقتی فرد در حالت ایستاده قرار گرفته و بازو را به تنه چسبانده و آرنج را در حالت باز و آویزان قرار می‌دهد، بطوریکه کف دست رو به جلو باشد،مقدار ۷ تا ۱۴ درجه خمیدگی رو به بیرون ساعد نسبت به تنه وجود دارد،که به این زاویه زاویه حمل یا Carrying Angle می گویند (در خانم ها حدودا ۱۵ درجه و در آقایان حدودا ۱۰ درجه  می باشد) ولی بیش از آن و کمتراز آن به عنوان بیماری تلقی می‌شود (تصویر شماره ۲).

به فاصله بیشتر آن (زاویه بیشتر) کوبیتوس والگوس (بیرون زدگی ساعد ) و کمتر از آن کوبیتوس واروس (درون خمیدگی ساعد) می گویند(تصویر شماره ۲).

تصویر شماره ۲: ساعد در حالت نرمال و در حالت کوبیتوس والگوس و واروس

علت کج شدن آرنج چیست؟

یکی از علل اصلی کج شدن آرنج ، شکستگی‌های اندام فوقانی (مخصوصا شکستگی آرنج) است که به درستی درمان نشده و یا در محل صحیح خود جوش نخورده اند. برای پیشگیری از این بیماری،باید بعد از شکستگی آرنج، پزشک اطمینان حاصل کند که استخوان به درستی و در جای خود جوش خورده است و تغییر شکل در آن به وجود نیامده است.

علت شایع کوبیتوس والگوس، جوش نخوردن شکستگی در محل کندیل خارجی استخوان بازو در ناحیه آرنج است، که معمولاً در دوران کودکی اتفاق می‌افتد.

علت شایع کوبیتوس واروس ، بدجوش خوردن شکستگی سوپراکندیلار استخوان بازو (بالای مفصل آرنج) در دوران کودکی است. کوبیتوس واروس باعث می‌شود که اندام فوقانی شکل قنداق تفنگ بگیرد، که به آن Gun stock deformity گفته می‌شود(تصویر شماره ۳).

تصویر شماره ۳: کوبیتوس واروس و شکل تفگی مانند آن

 علل دیگر والگوس و واروس آرنج:

بیماری‌های مادرزادی: در عارضه های مادرزادی ممکن است بیمار علاوه بر کج شدن آرنج با مشکلاتی نظیر حرکت نکردن آرنج در جهت های مختلف نیز روبه‌رو شود.

آرتروگریپوز: این بیماری یکی از سندروم‌های مفصل آرنج است که باعث خم شدن هر دو آرنج به سمت داخل یا خارج می‌شود (تصویر شماره ۴).

تصویر شماره ۴: بیمار آرتروگریپوز و خم شدن آرنج های او

آرتریت روماتوئید: یک نوع بیماری التهابی است که می‌تواند تمامی مفاصل بدن را درگیر کند.

میوزیت استخوانی: میوزیت استخوانی وضعیتی است که در آن بافت استخوانی در داخل ماهیچه یا سایر بافت نرم پس از آسیب تشکیل می‌شود.بعد از ضربه شدید به عضلات اطراف آرنج ممکن است که ساعد به دلیل میوزیت استخوانی کج شود.

توجه داشته باشید که دلیل عمده درگیری با بیماری کوبیتوس واروس و والگوس، شکستگی‌ها و جوش نخوردن درست استخوان در جای خود است و تعداد کمی از بیماران به دلایل مادرزادی به این بیماری دچار می‌شوند.

علاوه بر موارد گفته شده ۲ سندروم ترنر و نونان نیز می‌توانند این بیماری را تشدید کنند:

سندرم ترنر شرایطی است که در آن نوزاد دختر با یک کروموزوم X به دنیا می‌آید و در واقع یک اختلال کروموزومی است. افرادی که با این سندروم به دنیا می آیند، معمولا علائم دیگری را نیز از خود نشان می‌دهند. کوتاهی قد و بلوغ تاخیری از جمله علائم این سندروم است و ممکن است در کنار آن کوبیتوس والگوس نیز به وجود بیاید. برای درمان این بیماری معمولا هورمون درمانی یکی از گزینه‌های اصلی درمان است.

سندرم نونان یکی دیگر از اختلالات ژنتیکی است که منجر به تاخیر در رشد می شود. معمولاً به دلیل یک جهش ژنتیکی ایجاد می شود، اما گاهی اوقات پزشکان مطمئن نیستند که چرا ایجاد می شود. در حالی که هیچ درمانی برای سندرم نونان وجود ندارد، تعدادی درمان وجود دارد که می تواند به کاهش اثرات آن کمک کند.

کوبیتوس والگوس:

وقتی که شکستگی کندیل خارجی استخوان بازو جوش نمیخورد به تدریج و با گذشت زمان به سمت بالاتر تغییر مکان میدهد.

نتیجه آن میشود که سر استخوان رادیوس هم که با آن مفصل است به سمت بالا رفته و در نتیجه کل ساعد به سمت خارج انحراف پیدا میکند.

عصب اولنا از پشت زائده اپی کندیل داخلی آرنج عبور میکند.

بدنبال تغییر شکل کوبیتوس والگوس، مسیر حرکت این عصب طولانی شده و درنتیجه تحت کشش قرار میگیرد و این کشش موجب بروز علائم فلجی در عصب اولنا میشود، به این بیماری فلج دیررسی عصب اولنا(Tardive ulnar nerve palsy) یا سندروم تونل کوبیتال (Cubital tunnel  syndrome) میگویند.

این تغییر شکل در آرنج معمولاً مشکل خاصی برای بیمار ایجاد نمی‌کند، مگر در مواردی که فلج دیررس عصب اولنا در ناحیه آرنج به وجود آید.

در این بیماری اگر عصب اولنار فشرده یا تحریک شده باشد باعث بی حسی و گزگز در انگشتان دست به ویژه انگشت حلقه و انگشت کوچک می شود.

اگر کوبیتوس والگوس عصب اولنا را تحت فشار قرار ندهد، احتمالاً نیازی به درمان نخواهد داشت.

کوبیتوس والگوس کمتر شایع است اما مضرتر است زیرا خطر فلج پیشرونده عصب اولنا را به همراه دارد.

روش های درمان تغییر شکل آرنج

درمان بيماري اصلي در درجه اول اهميت قرار دارد.

آزاد کردن چسبندگي هاي مفصل با عمل جراحي مي تواند باعث افزايش نسبي دامنه حرکت مفصل شود .

در مواردي که محدوديت دوطرفه باشد زندگي روزمره براي بيمار مشکل بوده و بايد يکي از مفاصل را به وسيله آرتروپلاستي به حرکت انداخت .

از روش های زیر برای اصلاح این دفورمیتی استفاده می شود :

روش های جراحی تغییر شکل آرنج:

 جراحی استئوتومی:در صورتی که به کوبیتوس واروس مبتلا شده باشید، تنها گزینه ممکن برای درمان جراحی استئوتومی است. در این روش جراح، استخوان‌های آرنج شما را با دقت برش داده و در محل صحیح قرار می‌دهد تا به درستی در کنار یکدیگر جوش بخورند. این عمل برای کوبیتوس والگوس شدید نیز قابل اجرا است.

جراحی فیکساسیون:فیکساسیون فرآیندی است که طی آن پزشک، استخوان‌های آرنج را معمولا پس از شکستگی، مجدداً به هم متصل می‌کند.

روش‌های درمان غیر جراحی  تغییر شکل آرنج

میزان درجه انحراف یا چرخش آرنج تعیین کننده نوع درمان است. در صورتی که انحراف زیاد نباشد و مشکلی در کارکرد دست به وجود نیاورد، ممکن است پزشک معالج از جراحی صرف نظر کرده و از روش‌های غیر جراحی استفاده کنید.

از جمله روش‌های غیر جراحی کوبیتوس والگوس و واروس می‌توان به مورد زیر اشاره کرد:

فیزیوتراپی در تغییر شکل آرنج:

 فیزیوتراپی روش دیگری است که به صورت متداول برای درمان این عارضه پیشنهاد می‌شود، خصوصا در کودکانی که دچار این دفورمیتی هستند. یک فیزیوتراپیست با استفاده از روش‌های مختلف مانند تحریک الکتریکی، ورزش‌های ایزومتریک و … سعی می‌کند این دفرمیتی را در بیمار درمان کند.

نکته: از آنجایی که والگوس و واروس آرنج،یک عارضه استخوانی محسوب می‌شوند، نمی‌توان با استفاده از Manipulation یا دستکاری با فشار آن را اصلاح کرد. زیرا فشار آوردن به استخوان‌های مفصل آرنج ممکن است باعث دررفتگی مفصل آرنج شود.